Đông trùng hạ thảo là gì? Tìm hiểu nguồn gốc, lợi ích và cách dùng để chăm sóc sức khỏe cho gia đình bạn

• Đông trùng hạ thảo là gì? Đông trùng hạ thảo được xem như là một loại thảo dược quý và còn được gọi là “con lai” giữa động vật và thực vật. Đông trùng hạ thảo thực chất là sự kết hợp giữa sâu non của loài Thitarodes và loài nấm ký sinh Cordyceps sinensis.

• Nguồn gốc của đông trùng hạ thảo: Loài bướm này sẽ đẻ trứng vào mùa đông, trứng bướm sau đó nở thành ấu trùng sâu nón vùi mình vào vùng đất tơi xốp để bắt đầu tìm chỗ ngủ đông. Khi ấu trùng ăn phải bào tử nấm hoặc nhiễm nấm qua các lỗ thở, nấm sẽ sinh sôi một cách mạnh mẽ và bắt đầu xâm chiếm các mô tế bào, qua đó ăn hết chất dinh dưỡng bên trong cơ thể ấu trùng và làm chết đi con sâu non.
  
  Nấm bắt đầu mọc ra khỏi thân sâu khi mùa hè đến và dần phát triển thành hình dạng của cây nấm, phát tán các bào từ nấm để chuẩn bị đi săn ấu trùng vào mùa đông tới.
  
  Đông trùng có nghĩa là những con sâu sống vào mùa đông, còn Hạ thảo là loại cây cỏ phát triển vào mùa hè, chỉ sự chuyển từ hình thái động vật sang hình thái thực vật của loài nấm dược liệu độc đáo này.
  
  Đông trùng hạ thảo còn tươi có hình dạng bên ngoài giống như những con sâu, đuôi sâu là một cành nhỏ có gắn lá. Phần lá được tạo thành do sợi nấm mọc dính liền vào đầu sâu non, dài khoảng 4 – 11cm. Đầu sâu non dài 3 – 5 cm giống như con tằm.
  
  Đông trùng hạ thảo sấy khô có màu vàng nâu, vàng sậm hoặc màu cà phê tuỳ vào phương pháp phơi sấy. Mùi của chúng tanh như mùi cá biển, có vị đắng nhẹ, đốt lên thì có mùi thơm dìu dịu.

Phân loại theo nguồn gốc

• Tự nhiên: Đây là loại đông trùng hạ thảo có giá trị dinh dưỡng và sinh học cao nhất, chủ yếu xuất hiện ở các vùng núi cao trên 4000m so với mặt nước biển, khí hậu trong lành như vùng Thanh Hải hay vùng Tứ Xuyên (Trung Quốc). Loại thảo dược này có giá thành rất đắt vì nguồn hàng khan hiếm chỉ xuất hiện 1 lần trong năm là vào mùa hè, thu hoạch cũng rất khó khăn.
• Nhân tạo: Hiện tại các quốc gia như Nhật Bản, Thái Lan, Hàn Quốc, Việt Nam đã nuôi cấy thành công đông trùng hạ thảo dựa trên cơ thể ấu trùng hoặc trên cơ chất từ đậu xanh, gạo lứt,…Loại được nuôi trồng phổ biến ở Việt Nam là Cordyceps Militaris và Cordyceps Takaomontana.



Phân loại theo chế phẩm (hình thái)

• Nguyên con: Đây là hình thái thuần tuý nhất của nấm đông trùng hạ thảo vì nó còn được giữ nguyên hình dạng khi nấm ký sinh trên đầu ấu trùng.
• Dạng nước: Loại này đã trải qua quá trình chế biến được đóng gói hoặc đóng thành chai nhỏ dưới dạng dung dịch để dễ dàng bảo quản và đưa vào sử dụng. Loại này sẽ mang các thành phần tinh tuý nhất của đông trùng hạ thảo do được chiết xuất dược chất từ quả thể của đông trùng hạ thảo để làm thành dạng nước.
• Dạng viên nang: Loại này cũng đã trải qua quá trình chế biến và được chiết xuất các hoạt chất quan trọng hoặc nghiền thành bột. Sau đó cho vào các viên con nhộng với tỷ lệ nhất định để bạn dễ dàng uống và bảo quản.
• Dạng bột: Thành phần dinh dưỡng của đông trùng hạ thảo được giữ nguyên và không qua chế biến. Người mua sẽ dùng bột để pha trà, thêm vào món ăn hoặc dùng cùng với mật ong.
• Dạng túi lọc: Đông trùng hạ thảo được chế biến thành các dạng túi lọc, để pha trà uống. Dưỡng chất được tiết ra nước khi pha cùng nước nóng còn phần bã không dùng được.

Phân loại theo cách chế biến:

• Có thể phân loại đông trùng hạ thảo theo phương pháp chế biến phổ biến nhất đó là rượu đông trùng hạ thảo (ngâm nhân sâm, ngâm kỳ tử, ngâm lộc nhung, ngâm ba kích tím), trà đông trùng hạ thảo nguyên chất hoặc kết hợp cùng cam thảo, mật ong, táo đỏ, kỳ tử,…



Phân loại theo trạng thái

• Dạng tươi: Đông trùng nguyên con mới được khai thác khoảng 1 tháng trở lại. Loại này đảm bảo tối đa dạng dưỡng chất quan trọng và được bảo quản ở nhiệt độ - 50 độ C trước khi sử dụng.
• Dạng khô:Đông trùng nguyên con đã được làm sạch, phơi khô và dùng được trong thời gian dài. Hàm lượng dược chất có trong dạng khô thì hoàn toàn không thể bằng được so với dạng tươi.

• Đông trùng hạ thảo có tác dụng nâng cao sức khỏe thể chất: Loại thảo dược này có khả năng chuyển hoá năng lượng trong các tế bào sống. Và nó còn cải thiện khả năng chịu đựng khi bạn tập thể dục ở cường độ cao.


• Công dụng của đông trùng hạ thảo làm giảm các triệu chứng mệt mỏi: Khi dùng loại dược liệu này trong 6 tuần liên tục, chỉ số VO2max ở người sử dụng tăng đáng kể. VO2max là một chỉ số đo tốc độ tiêu thụ oxy tối đa trong quá trình tập luyện và được tính bằng đơn vị là ml/kg/phút.


• Tác dụng của đông trùng hạ thảo với phụ nữ đó là chống lão hóa: Theo y học cổ truyền, đông trùng hạ thảo có tác dụng tăng khả năng chống lão hoá mạnh mẽ đối với phụ nữ. Ngoài ra đông trùng hạ thảo còn giúp cải thiện chức năng tình dục, kéo dài tuổi thọ và bồi bổ khí huyết, kéo dài tuổi thanh xuân cho phụ nữ.

• Đông trùng hạ thảo có tác dụng tăng cường hệ miễn dịch: Thành phần của đông trùng hạ thảo chứa nhiều các phân tử bảo vệ tế bào khỏi các tác động có hại. Từ đó, chức năng miễn dịch của cơ thể cũng sẽ tăng lên đáng kể khi sử dụng đông trùng hạ thảo.


• Tác dụng của đông trùng hạ thảo cải thiện chức năng não và tăng cường sức khỏe tình dục: Đông trùng hạ thảo có công dụng như thuốc cường dương. Bên cạnh đó còn có tác dụng điều hoà nội tiết tố, cải thiện triệu chứng lạnh tử cung, vô sinh…ở nữ giới.

• Chống ung thư và chống lại các yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh ung thư: Chiết xuất từ đông trùng hạ thảo có khả năng chống ung thư bằng các cơ chế khác nhau như điều chỉnh hệ miễn dịch, tảo a chất khiến tế bào ung thư tự chết đi. Tuỳ vào liều dùng nó có thể ức chế tế bào ung thư vú, ung thư gan hoặc bệnh bạch cầu.


• Tác dụng với người bệnh tiểu đường: Đông trùng hạ thảo có khả năng kiểm soát lượng đường huyết giúp người bệnh giảm cân, ổn định chỉ số mỡ máu và không tăng chỉ số đường huyết.


• Hỗ trợ điều trị bệnh thận mãn tính: Đông trùng hạ thảo có thể giúp ngăn ngừa bệnh thân mãn tính – biến chứng phổ biến của tiểu đường. Người được bổ sung đông trùng hạ thảo trong chế độ ăn uống sẽ có dấu hiệu cải thiện chức năng thận. Chế phẩm từ loại thảo dược này có khả năng giảm creatinin huyết thanh, giảm protein niệu và giảm các biến chứng liên quan đến bệnh thận như tăng huyết sắc tố và albumin huyết thanh.

• Đông trùng hạ thảo có thể ăn trực tiếp: Đây là cách sử dụng nhanh nhất đối với sản phẩm đông trùng hạ thảo khô đã được vệ sinh và tiệt trùng kỹ càng nên bạn có thể sử dụng một cách trực tiếp mà không cần lo lắng bất kỳ vấn đề gì.


• Dùng làm trà đông trùng hạ thảo: Đông trùng hạ thảo khô có thể hãm thành trà hoặc nước uống thơm ngon mỗi ngày. Trà đông trùng hạ thảo có màu vàng rất đẹp mắt, đặc biệt là dậy mùi thơm. Bạn có thể sử dụng vào buổi sáng sơm hoặc sau mỗi bữa ăn.

• Đông trùng hạ thảo dùng để nấu cháo: Nấu cháo đông trùng hạ thảo là cách sử dụng tốt nhất cho người mới ốm dậy, nhằm bồi bổ sức khoẻ, tăng cường hệ miễn dịch, đầy lùi bệnh tật và hỗ trợ trong việc điều trị chăm sóc bệnh nhân.


• Đông trùng hạ thảo dùng làm món canh, hầm: Dùng canh hầm đông trùng hạ thảo có công dụng làm đẹp da và chống lão hoá. Ngoài ra còn có thể cải thiện được rối loạn kinh nguyệt cho phụ nữ hoặc cải thiện chức năng sinh lý cho nam giới.


• Đông trùng hạ thảo có thể làm rượu: Rượu đông trùng hạ thảo có tác dụng ngăn ngừa bệnh ung thư, các bệnh liên quan đến thận, bổ thận, tráng dương, tăng cường sinh lý cho nam giới, ích khí sinh tinh, trị một số bệnh như liệt dương, xuất tinh sớm,…

• Người ở độ tuổi trung niên: Khi bước vào độ tuổi trung niên cơ thể sẽ có nhiều sự thay đổi, suy yếu cả về thể chất, tinh thần và sức khoẻ. Để ngăn ngừa và làm chậm quá trình lão hoá cũng như tăng cường hormone sinh lý cả nam giới và phụ nữ đều cần được bổ sung các dưỡng chất. Sử dụng đông trùng hạ thảo là một trong những biện pháp tốt nhất.


• Người cao tuổi: Những người lớn tuổi hầu hết các cơ quan trong cơ thể đều bị lão hoá và suy yếu. Sử dụng đông trùng hạ thảo hường xuyên sẽ giúp nâng cao, tăng cường sức khoẻ, cải thiện trí nhớ và ngăn ngừa bệnh lý nguy hiểm.

• Bệnh nhân đang điều trị ung thư: Hoạt chất Cordycepin có trong đông trùng hạ thảo giúp ức chế sự hình thành và phát triển các khối u trong cơ thể, ngăn ngừa tế bào ung thư phát triển. Bệnh nhân đang trong quá trình điều trị ung thư mà sử dụng đông trùng hạ thảo sẽ có tác dụng hỗ trợ ngăn ngừa bệnh. Bên cạnh đó, các hoạt chất trong thảo dược này còn có công dụng bố sung dưỡng chất cho cơ thể giúp tăng sức đề kháng cho người bệnh.


• Người mắc các bệnh lý tim mạch, huyết áp: Những người đang mắc hoặc có tiền sử mắc bệnh về tim mạch, huyết áp cũng nên sử dụng đông trùng hạ thảo để ổn định huyết áp, tăng lưu thông máu,..giảm tối đa những ảnh hưởng nguy hiểm của bệnh với sức khoẻ.


• Người mắc các bệnh về hô hấp: Đông trùng hạ thảo còn được biết đến với công dụng đẩy nhanh quá trình đào thải độc tố, các tế bào xấu trong máu và làm dịu nhanh các viêm nhiễm, làm lành tổn thương và điều trị các bệnh đường hô hấp như viêm phế quản, viêm họng, viêm amidan.


• Người có sức đề kháng yếu: Sử dụng đông trùng hạ thảo thường xuyên sẽ giúp bổ sung dưỡng chất cho cơ thể, nâng cao sức đề kháng và bồi bổ lục phủ ngũ tạng rất tốt. Đặc biệt những người ốm lâu ngày, sức khoẻ yếu nên sử dụng đông trùng hạ thảo sẽ tốt cho cơ thể.

• Người mắc chứng rối loạn đông máu: Những người bị chứng rối loạn đông máu không nên sử dụng đông trùng hạ thảo bởi hoạt chất Cordyceps trong thảo dược này sẽ làm gia tăng hồng cầu và khiến tình trạng chảy máu do bệnh máu khó đông nghiêm trọng hơn.


• Phụ nữ trong thời kỳ kinh nguyệt: Nữ giới trong thời kỳ kinh nguyệt không nên sử dụng đông trùng hạ thảo.


• Người bị đa xơ cứng, lupus, viêm khớp dạng thấp: Những người mắc các bệnh lý này không nên sử dụng đông trùng hạ thảo vì sẽ tác động đến hệ miễn dịch, khiến bệnh chuyển biến xấu và nặng hơn.


• Trẻ dưới 5 tuổi: Trẻ dưới 5 tuổi cơ thể còn yếu sẽ rất khó hấp thu được hết các dưỡng chất có trong đông trùng hạ thảo và có thể gây tình trạng rối loạn tiêu hoá, dậy thì sớm và ảnh hưởng không tốn đến sự phát triển.

• Phụ nữ mang thai, người đang cho con bú: Đây là đối tượng nhạy cảm về cơ địa, thể chất và sức khoẻ nên trước khi sử dụng đông trùng hạ thảo hãy tham khảo ý kiến của bác sĩ chuyên khoa.


• Bệnh nhân bị sốt cao: Dược tính của đông trùng hạ thảo có tính ấm khi uống sẽ tăng nhiệt của cơ thể và khiến tình trạng sốt nặng hơn.


• Người bị dị ứng với các thành phần của thảo dược: Người có cơ địa bị dị ứng hoặc có tiền sử bị dị ứng với bất kỳ thành phần nào của đông trùng hạ thảo không nên sử dụng sản phẩm này để tránh ảnh hưởng không tốt đến sức khoẻ.


• Người chuẩn bị làm phẫu thuật: Đông trùng hạ thảo tốt cho máu, làm tăng lượng máu trong cơ thể, kích thích các cơ quan hoạt động mạnh mẽ. Vậy nên trước khi phẫu thuật không nên sử dụng đông trùng hạ thảo để tránh tình trạng mất máu, chảy máu nhiều khi phẫu thuật.

• Dùng đông trùng hạ thảo đúng liều lượng theo chỉ dẫn của chuyên gia, bác sĩ chuyên khoa.
• Không tự ý kết hợp đông trùng hạ thảo với các thảo dược, nguyên liệu khác.
• Bảo quản và chế biến, ngâm, hãm trà đông trùng hạ thảo trong bình sứ, bình thuỷ tinh để đảm bảo dược tính tốt.
• Hạn chế ăn thực phẩm cay nóng, đồ uống có ga,…khi sử dụng đông trùng hạ thảo.
• Lựa chọn địa chỉ uy tín để mua đông trùng hạ thảo.
• Thời gian sử dụng đông trùng hạ thảo tốt nhất là vào buổi sáng sớm hoặc lúc đói. Tránh dùng lúc ban đêm trước khi ngủ vì có thể gây mất ngủ.
• Hãm trà đông trùng hạ thảo ở nhiệt độ 100 độ C trong khoảng 4 – 5 tiếng để đông trùng hạ thảo tiết ra được hết các dưỡng chất.

Quan sát trực tiếp

• Hình dạng: Hình dạng bên ngoài của đông trùng hạ thảo giống như con tằm. Phần trùng ở phía đuôi có đường kính to hơn, có vằn xung quanh màu vàng nâu, vàng sẫm hoặc màu cà phê. Phần thảo phía đầu màu nâu đậm đường kính mỏng.


• Chiều dài: Tổng chiều dàu của mỗi nhánh đông trùng hạ thảo khoảng từ 5 – 8cm. Phần thảo dài có chiều dài từ 2 – 3cm còn phần trùng là từ 3 – 5cm.


• Vằn khía: Phần trùng của mỗi đông trùng hạ thảo có khoảng từ 20 – 30 vằn khía. Mỗi 3 vằn sẽ tạo thành 1 nếp gấp và xếp thành vòng quanh thân, các vằn nằm gần phần thảo nhỏ và sâu hơn.


• Phần “thảo” trên đầu: Phần thảo của đông trùng hạ thảo thật sẽ có 3 màu ở phía đầu và cuối phần thảo có màu nâu sẫm đến đen nhẹ, phần giữ nâu cà phê hoặc vàng, màu nhạt và sáng hơn 2 chỗ còn lại. Đông trùng hạ thảo có mối nối giữa phần thảo và đầu của phần trùng khớp hoàn toàn, gắn với nhau một cách tự nhiên.


• Số chân: Đông trùng hạ thảo là hàng thật sẽ có 8 chân ở phần trùng. Đầu trùng gần phần thảo sẽ có 3 cặp chân nhỏ, phía giữa có 4 cặp chân đều và đối xứng nhau và 1 chân ở phần đuôi.


• Mắt cắt (phần lưng): Khi cắt ngang đông trùng hạ thảo tự nhiên sẽ thấy phần lõi có màu trắng, không xơ, giữa lõi có màu đen hình chữ V vì đó là tuyến tiêu hoá của đông trùng hạ thảo.


• Dựa vào phần mắt: Đông trùng hạ thảo chính hãng sẽ có màu nâu cánh gián ánh màu đồng ở phần mắt.


• Dựa vào màu sắc: Đông trùng hạ thảo tự nhiên sẽ có màu nâu sẫm, màu vàng nâu và vàng đồng. Giữa các con đông trùng hạ thảo tự nhiên có sắc độ giống nhau nhưng vị trí phân bổ màu sắc khác nhau.

Phân biệt qua khứu giác, xúc giác hay vị giác:

• Khứu giác: Mùi của đông trùng hạ thảo thật sẽ gần giống như mùi của nấm rơm hay nấm hương. Nếu mở một hộp chứa nhiều con đông trùng hạ thảo thì mùi sẽ đậm, dễ nhận biết hơn khi cầm vài con vì mùi rất nhẹ.


• Xúc giác: Đông trùng hạ thảo chính hãng sẽ rất nhẹ vì chúng đã được sấy khô cẩn thận.


• Vị giác: Đông trùng hạ thảo thật sẽ có vị bùi ngậy, hơi tanh, càng nhai càng thơm giống mùi thịt gà.